เมื่อวันที่ 16 กรกฎาคม 2567 สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ โดยสายงานสังคม ร่วมกับกองทุนประชากรแห่งสหประชาชาติ หรือ UNFPA ประจำประเทศไทย พร้อมกับบริษัท มูลนิธินวัตกรรมสร้างสรรค์สังคม (SIY) ได้จัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ NESDC Social Forum 2024 “Joy of Learning” ณ อุทยานการเรียนรู้ TK Park @ Central World เพื่อเปิดพื้นที่ให้นักเรียนและครูมีส่วนร่วมในการสะท้อนปัญหาและปัจจัยต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อความสุขและความสนุกในการเรียนรู้ (Joy of Learning) ซึ่งเป็นฐานสำคัญต่อการเป็นนักเรียนรู้ตลอดชีวิต โดยมีครูและนักเรียนจากกรุงเทพและปริมณฑล เข้าร่วมการทำกิจกรรมกลุ่มในครั้งนี้รวม 51 คน แบ่งเป็นนักเรียน 31 คน และครู 20 คน
นางสาววรวรรณ พลิคามิน รองเลขาธิการสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ กล่าวถึงความสำคัญของการพัฒนาเด็กวัยเรียนให้มีคุณภาพ เนื่องจากจะเป็นรากฐานสำคัญต่อการต่อยอดการพัฒนาในช่วงวัยอื่น ๆ โดยโรงเรียนถือเป็นกลไกหนึ่งที่สำคัญ แต่ปัจจุบันกลับพบว่าเด็กหลายคนไม่มีความสุขกับการไปโรงเรียน อีกทั้ง ยังพบเด็กหลุดจากระบบการศึกษาจำนวนมากโดยปัจจัยหนึ่งที่ผลักเด็กออก คือ ความเบื่อเรียน ดังนั้น การพัฒนาให้เกิด joy of learning กับผู้เรียนผ่านกลไกของโรงเรียนจึงถือเป็นเรื่องสำคัญ ทั้งนี้ ในต่างประเทศ อาทิ สิงคโปร์และเกาหลีใต้ ได้ให้ความสำคัญกับการปลูกฝังความสุขในการเรียนรู้เพื่อให้ผู้เรียนเป็นนักเรียนรู้ตลอดชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ ในประเทศไทยเองมีโรงเรียนที่ให้ความสำคัญกับความสุขของผู้เรียนเช่นกัน แต่ก็ยังนับได้ว่ายังมีอยู่จำนวนไม่มากนักจึงต้องร่วมกันผลักดันให้เกิดการขยายผลในวงกว้าง
จากกระบวนการรับฟังความคิดเห็นด้วยเทคนิค Reflective Listening for Reconstruction ที่แบ่งการรับฟังและสะท้อนปัญหา 3 ระยะ ได้แก่ ระยะสะท้อนคิด (reflective listening) ระยะประกอบโครงสร้างปัญหา (Problem restructuring) ระยะรื้อสร้าง (Reconstruction) พบ 4 หมวดปัญหาที่สำคัญในกลุ่มครู ได้แก่ 1) นักเรียนไม่สนใจเรียนและครูไม่สามารถสร้างกระบวนการเรียนรู้ที่ดึงดูดได้ 2) ภาระงานที่ไม่เกี่ยวกับการสอนเยอะเกินความจำเป็น ผู้บริหารให้ความสำคัญกับงานเอกสารมากกว่าการสอน รวมถึงไม่มีทักษะในการบริหารจัดการ นโยบายจากส่วนกลางมีจำนวนมากทำให้ครูมีภาระที่มากขึ้น 3) ปัญหารายได้/สวัสดิการและสิ่งอำนวยความสะดวกที่ไม่เพียงพอ และ 4) ปัญหาการวัดและประเมินผลที่จัดคุณภาพโรงเรียนจากเกรดของนักเรียน บรรยากาศการแข่งขันทางวิชาการระหว่างโรงเรียนทำให้ครูกดดัน และมีแรงกดดันจากผู้ปกครองที่มุ่งเชิงวิชาการเป็นหลักที่ส่งผลต่อความเครียดของเด็กและกระบวนการทำงานของครู
ทั้งนี้ ในกลุ่มครูมีข้อเสนอที่สำคัญ อาทิ ในเรื่องการลดภาระงาน มีข้อเสนอให้ลดหรือควบรวมนโยบายที่เกินความจำเป็น การนำต้นแบบดี ๆ มาปรับใช้ การพัฒนา big data เพื่อช่วยเพิ่มประสิทธิภาพและลดภาระงานของครู และการจ้างบุคคลอื่นมาทำงานที่ไม่ใช่การสอนแทนครู ในเรื่องการเพิ่มสวัสดิการ เสนอให้มีการช่วยเหลือค่าครองชีพในพื้นที่ที่ค่าครองชีพสูง อาทิ บ้านพักครู การสนับสนุนค่าเช่าบ้าน รวมถึงการสนับสนุนค่าใช้จ่ายแฝง อาทิ ค่าเยี่ยมบ้านนักเรียน ในส่วนของการวัดและประเมินผล เสนอให้เปิดโอกาสให้นักเรียนร่วมออกแบบการวัดและประเมินผล รวมถึงศึกษาจากโรงเรียนต้นแบบที่มีการดำเนินการแล้ว นอกจากนี้ ยังมีข้อเสนอเพื่อสร้างเวลาที่มีคุณภาพระหว่างผู้ปกครองและนักเรียน โดยใช้กลไกการประชุมร่วมระหว่างครูและผู้ปกครองให้เกิดประสิทธิผล การให้ภาครัฐหรือภาคเอกชนมีมาตรการสนับสนุนด้านเวลาการทำงานของผู้ปกครองเพื่อให้ได้อยู่กับบุตรมากยิ่งขึ้น
ผลการระดมความเห็นในกลุ่มนักเรียน พบว่า พบปัจจัยที่ลดความสุขในการเรียนรู้ที่สำคัญ เช่น การถูกกลั่นแกล้งทั้งทางร่างกายและการใช้คำพูด ปัญหาสัมพันธภาพระหว่างผู้เรียนและครู อาทิ การที่ครูไม่ยอมรับวิธีการหรือไม่ฟังเสียงผู้เรียนเท่าที่ควร การที่ครูยึดว่ามีเพียงวิธีการเดียวในการได้มาซึ่งคำตอบ ความเชื่อของครูที่ว่าการสอนแบบบรรยายอย่างเดียวเป็นสิ่งที่ได้ผลแล้ว อีกทั้ง ยังพบปัญหาการขาดแคลนอุปกรณ์สื่อในการเรียน วิธีการจัดการเรียนการสอนไม่ทันสมัยและไม่เชื่อมโยงกับการปรับใช้ในชีวิตจริง เป็นต้น
โดยนักเรียนมีข้อเสนอที่สำคัญ อาทิ การให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการออกแบบหลักสูตรและกฎระเบียบในโรงเรียน การเชิญผู้เชี่ยวชาญมาสนับสนุนการดำเนินงานของโรงเรียนในด้านต่าง ๆ อาทิ เชิญผู้เชี่ยวชาญในการทำสื่อการสอนมาถ่ายทอดองค์ความรู้ให้กับครู เชิญนักจิตวิทยามาให้ความรู้ในเรื่องทักษะการสื่อสารเชิงบวก รวมทั้งมีข้อเสนอให้ใช้วิชาแนะแนวมาลดปัญหาการกลั่นแกล้ง การลดภาระงานให้แก่ครูเพื่อให้เหลือการสอนเป็นงานหลัก การนำสร้างโรงเรียนต้นแบบด้วยหลักสูตรแบบใหม่โดยให้นักเรียนมีสิทธิในการออกแบบมากขึ้น
ทั้งนี้ ผลจากการประชุมเชิงปฏิบัติการในครั้งนี้ จะถูกนำไปประกอบการหารือในกลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการพัฒนานโยบาย ซึ่งกำหนดจัดในเดือนสิงหาคมนี้ต่อไป
ข่าว : กองยุทธศาสตร์การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และสังคมภาพ : จักรพงศ์ สวภาพมงคล / กองยุทธศาสตร์การพัฒนาทรัพยากรมนุษย์และสังคม
