เมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม 2567 สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) โดยกองยุทธศาสตร์การพัฒนาเมือง (กพม.) จัดประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่อง “ผังเมืองเฉพาะ : เครื่องมือเชิงนโยบายในการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ที่ดิน” ณ ห้องแถลงข่าว (511) สศช. โดยมี นางกัญญาวีร์ ประยูรสิทธิ ผู้เชี่ยวชาญด้านยุทธศาสตร์การพัฒนาเมือง เป็นประธานกล่าวเปิดการประชุมฯ และได้รับเกียรติจากวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิ ได้แก่ ผศ.ดร. ณัฐพงศ์ พันธ์น้อย จากคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย คุณวาสินี วิสุทธิวิเศษ สถาปนิกชำนาญการพิเศษ และคุณวิชุดา โคตะนนท์ รักษาการสถาปนิกชำนาญการพิเศษ จาก กองผังเมืองเฉพาะ กรมโยธาธิการและผังเมือง ทั้งนี้ มีผู้เข้าร่วมประชุมจากกองและสำนักต่าง ๆ ใน สศช. จำนวน 26 คน
การประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้นี้มี วัตถุประสงค์ เพื่อสร้างความรู้และความเข้าใจในเรื่องผังเมืองเฉพาะ และเพื่อแลกเปลี่ยนความเห็นและประสบการณ์จากผู้ทรงคุณวุฒิในการใช้ผังเมืองเฉพาะเป็นเครื่องมือกำหนดทิศทางการพัฒนาพื้นที่ในรายละเอียดหลายรูปแบบ สรุปสาระสำคัญได้ดังนี้ 1. แนวคิดเกี่ยวกับผังเมืองเฉพาะ ผังเมืองเฉพาะ หมายถึง แผนผังและโครงการดำเนินการเพื่อพัฒนาหรือดำรงรักษาบริเวณเฉพาะแห่งหรือกิจการที่เกี่ยวข้องในเมืองหรือชนบท ดังนั้น จึงเป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนการพัฒนาเชิงพื้นที่ ในการสร้างเมืองใหม่ พัฒนาเมือง อนุรักษ์เมือง หรือฟื้นฟูเมือง ดังนี้ การพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานรองรับการเติบโตทางเศรษฐกิจ ทั้งนี้ การจัดหาที่ดินอาจดำเนินการได้หลายวิธี อาทิ การจัดรูปที่ดิน การเวนคืนที่ดิน การเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ที่ดินและการลงทุนของรัฐ ตัวอย่างจากประเทศญี่ปุ่น ใช้วิธีการเวนคืนส่วนเพิ่ม (Excess condemnation) ซึ่งรัฐจะเวนคืนที่ดินขนาดใหญ่กว่าพื้นที่ก่อสร้างโครงสร้างพื้นฐาน และเมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ มูลค่าที่ดินเหล่านั้นจะเพิ่มสูงขึ้น รัฐจะขายที่ดินส่วนเพิ่มเป็นรายได้เพื่อใช้เป็นเงินทุนสำหรับการลงทุนต่อไป การควบคุมรายละเอียดการพัฒนาอาคาร สิ่งปลูกสร้าง และโครงสร้างพื้นฐาน อาทิ แผนผังแสดงการใช้ประโยชน์ที่ดิน ซึ่งกำหนดการใช้ประโยชน์จากที่ดินเพื่อประกอบกิจกรรมแต่ละประเภท เช่น ที่อยู่อาศัย สถานประกอบการธุรกิจการค้า หรือ อุตสาหกรรม สถานที่ราชการ โรงเรียน ถนน หรือสาธารณสถานต่าง ๆ การให้สิทธิพิเศษแก่ภาคเอกชนและประชาชนเพื่อส่งเสริมการพัฒนา อาทิ การเพิ่มอัตราส่วนพื้นที่อาคารรวมต่อพื้นที่ของที่ดิน (Floor to Area Ratio: FAR) เพื่อเป็นแรงจูงใจแก่เจ้าของหรือผู้พัฒนาที่ดิน ซึ่งอนุญาตให้ประชาชนทั่วไปใช้ประโยชน์พื้นที่สีเขียว พื้นที่โล่งฯ และเพื่อให้เจ้าของที่ดินยินยอมเข้าร่วมโครงการจัดรูปที่ดิน 2. แนวปฏิบัติเกี่ยวกับผังเมืองเฉพาะ ผังเมืองเฉพาะ เป็นผังกำหนดการใช้ประโยชน์ที่ดินในองค์ประกอบและขนาดพื้นที่ซึ่งมีระดับรายละเอียดสูงและชัดเจน แต่ยังคงสอดคล้องกับกรอบเป้าหมายของผังเมืองรวมของพื้นที่ ปัจจุบัน กรมโยธาธิการและผังเมืองในฐานะผู้รับผิดชอบหลัก อยู่ระหว่างการเสนอหลักการวางและจัดทำผังเมืองเฉพาะในพื้นที่นำร่อง 5 แห่ง ได้แก่ (1) ผังเมืองเฉพาะเมืองเก่าสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ (2) ผังเมืองเฉพาะชุมชนประแส จังหวัดระยอง (3) ผังเมืองเฉพาะเมืองเก่าจันทบุรี จังหวัดจันทบุรี (4) ผังเมืองเฉพาะเมืองเก่าตะกั่วป่า จังหวัดพังงา และ (5) ผังเมืองเฉพาะเมืองเก่าพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก การประชุมแลกเปลี่ยนเรียนรู้ครั้งนี้เป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อบุคลากร สศช. ซึ่งได้รับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับผังเมืองเฉพาะ โดยความรู้เหล่านี้จะช่วยให้บุคลากร สศช. ปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิผลต่อไป
