พิพิธภัณฑ์สุริยานุวัตรเพื่อการพัฒนาประเทศ ตั้งอยู่ในอาคารสุริยานุวัตร บริเวณริมคลองผดุงกรุงเกษม อันเป็นสถานที่ตั้งแห่งนี้ในอดีตเป็นบ้านเดิมของมหาอำมาตย์เอก พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) ผู้ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวเนื่องกับการพัฒนาประเทศไทยหลายประการโดยได้ใช้เป็นปัจจุบันคือที่ทำการของสำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) ตั้งแต่ปี ๒๔๙๓ เป็นต้นมา
“พระยาสุริยานุวัตร” มีชีวิตอยู่ปลายรัชกาลที่ ๔ จนถึงต้นรัชกาลที่ ๘ (พ.ศ. ๒๔๐๕ – ๒๔๗๙) เป็นนักเศรษฐศาสตร์ยุคแรกของประเทศไทย ระหว่างที่ท่านเป็นอัครราชทูตได้สร้างผลงานไว้ มากมาย เช่น ได้เรียบเรียงหนังสือ “ขนบธรรมเนียมราชการต่างประเทศ” ซึ่งถือเป็นตำรากฎหมาย และการปฏิบัติระหว่างประเทศเรื่องการทูตภาษาไทยเล่มแรก ดำริให้ทำโค้ดโทรเลขเพื่อใช้ในการทูต ของไทยขึ้นเป็นครั้งแรกชื่อ “สุริยาโค้ด” และ “สยามมาคูโต” โดยใช้ในราชการมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๔๗ และยังใช้ติดต่อกันมาเป็นเวลานานและที่สำคัญระหว่างที่เป็นอุปทูตที่ฝรั่งเศส ท่านมีบทบาทสำคัญ ในการเจรจากรณีวิกฤตการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ หรือเหตุการณ์สู้รบระหว่างไทยกับฝรั่งเศสที่ปากน้ำ เจ้าพระยาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๖ นอกจากนี้ ระหว่างที่ท่านเป็นเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ซึ่งเป็นกระทรวงสำคัญที่เปรียบ เสมือนหัวใจของแผ่นดินและของพระมหากษัตริย์ ได้สร้างผลงานที่สำคัญไว้หลายเรื่อง เช่น ปฏิรูป การจัดเก็บภาษี
ดร.อำพน กิตติอำพน องคมนตรี อดีตประธานกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติและอดีตเลขาธิการสศช. ได้ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของอาคารสุริยานุวัตร โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณูปการของ “พระยาสุริยานุวัตร” ที่มีต่อประเทศไทย จึงได้ดำริให้จัดทำ “พิพิธภัณฑ์สุริยานุวัตรเพื่อการพัฒนาประเทศ”ขึ้นเพื่อเป็นแหล่งเผยแพร่และแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องราวที่ เกี่ยวกับการพัฒนาประเทศไทย
ต่อมา ในปี ๒๕๖๔ นายดนุชา พิชยนันท์ เลขาธิการ สศช. เห็นชอบให้ปรับปรุงพิพิธภัณฑ์ฯ โดยได้รับความอนุเคราะห์จากสถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ รับเป็นที่ปรึกษาให้คำแนะนำอย่างใกล้ชิด จนการปรับปรุงพิพิธภัณฑ์สำเร็จลุล่วงเป็นอย่างดี สศช. จึงขอขอบคุณสถาบันฯ มา ณ ที่นี้
